غار سهولان دومین غار آبی بزرگ در ایران است . غار آبی سهولان یکی از مهم‌ترین و کم‌نظیرترین غارهاى طبیعی کشور و از شگفت‌انگیزترین جلوه‌هاى طبیعت زیبای استان آذربایجان غربی به ‌شمار می‌رود. عمق آب داخل غار در برخی نقاط به 32 متر می‌‌رسد و اختلاف دمای درون و بیرون غار بین 10 الی 15 درجه است. این پدیده زیبا و نادر داراى 2 دهانه است.

سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است که شاید دلیل این نامگذاری مربوط به یخبندان‌های طولانی زمستانی و سرمای هوای داخل غار در تابستان باشد. البته اهالی محل این غار را «کونه کوتر» به معنای لانه کبوتر نیز می‌‌نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است.

تنها موجودات زنده این غار کبوتر چاهی و خفاش می‌باشند که قسمت‌هایی از غار را به‌ عنوان آشیانه انتخاب کرده‌اند.

مشخصات غار سهولان

ساختار زمین‌شناسی غار:آبی-خاکی-سنگ آهک
طول مسیر آبی کشف شده :۳۰۰ متر
طول مسیر خشکی کشف شده :۲۵۰ متر
مساحت کشف شده: حدود ۲ هکتار
مینانگین ژرفای آب: ۲۲ متر
بیشینه ژرفای آب: ۶۲ متر
میزان رطوبت: ۷۰٪ الی ۷۵٪
دمای درون غار: ۵ الی ۱۰ درجه سانتیگراد
نوع رسوبات: آهکی
وسعت تالار اصلی: ۵۸ متر در ۴۲ متر
ارتفاع سقف غار: ۵۰ متر
موجودات داخل چاه: کبوتر و خفاش
جاذبه طبیعی: وجود قندیلهای آهکی به اشکال مختلف
دیرینگی آثار بدست آمده از غار: هزاره دوم قبل از میلاد
ارتفاع از سطح دریاهای آزاد: ۱۷۵۱متر
موقعیت جغرافیائی: ۴۶ درجه شرقی و ۳۶ درجه و ۴۱ دقیقه عرض شمالی
سال حفاظت: ۱۳۷۹ و بر اساس مصوبه ۱۶۹ شورای عالی حفاظت محیط زیست

در لغت : غار «سَهولان» (کردی: Sehollan) که در روستای سهولان، ۴۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهاباد میان مهاباد-بوکان و همچنین در ۲۵ کیلومتری شهر بوکان در استان آذربایجان غربی واقع شده‌است. ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن به ۵۰ متر می‌رسد و عمق آب در برخی جاها به ۳۰ متر می‌رسد.

این غار در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار دارد.

تاریخ کشف غار معلوم نیست. چون بغل روستاها و مناطق مسکونی بوده و مردم همواره از ان به عنوان پناهگاه و محلی برای شکار استفاده کرده‌اند؛ ولی بطور رسمی ژاک دمورگان همراه اهالی روستای سهولان دست به ساختن کلک (قایق چوبی کوچک) زدند و از مسیر ابی دیدن کردن و یک کروکی از غار کشیدند که ۶۰درصد با واقعیت کنونی همخوانی دارد، این هنگام مقارن با فوت سیف الدین خان مکری حاکم بوکان نیز بود.

غارها از برترین و اسرارآمیزترین جاذبه های طبیعت گردی دنیا محسوب می شوند و کشورمان ایران نیز تعدادی از بهترین، زیباترین و خارق العاده ترین غارهای جهان را در خود جای داده است. به هر گوشه از سرزمین پهناور ایران که سر بزنید غارهایی را می بینید که ویژگی خاص و منحصر به فردی دارند و گردشگران را برای کشف زیبایی های شان به سوی خود می خوانند. از غار مشهور علیصدر در همدان گرفته که یکی از بزرگترین غارهای آبی دنیاست تا غار تاریخی هوتو بهشهر که به دلیل کشف بقایایی از انسان های ده هزارساله در جهان شهرت دارد. از غار مخوف و اسرارآمیز پرآو در کرمانشاه تا غار نمکدان قشم که گفته شده طولانی ترین غار نمکی جهان است. البته این غارها تنها تعداد محدودی از غارهای شگفت انگیز ایران هستند.

یکی از جلوه های زیبای طبیعت غارهای آبی هستند؛ غارهایی با دالان هایی مملوء از آب و قندیل هایی فعال که می توانید در حوضچه هایش قایق سواری و رسوبات دیواره هایش از نزدیک تماشا کنید. ایران چنیدن غار آبی دارد که تاکنون درباره تعدادی از آن ها حرف زدیم. امروز قصد داریم به استان آذربایجان غربی برویم و غار آبی سهولان که به تازگی گردشگران زیادی پیدا کرده را معرفی کنیم. نکته عجیب درباره این غار صدای جیغ های مهیبی است که شب ها از آن شنیده می شود، جیغ هایی که صدای ساکنان همیشگی این غار یعنی خفاش هاست. در ادامه الی گشت راهمراهی کنید تا با غار آبی سهولان بیشتر آشنا شوید.

برای بازدید از این غار آبی باید به حنوب آذربایجان غربی و جاده فرعی مهاباد- بوکان بروید، جایی در ۳۵ کیلومتری مهاباد روستایی به اسم سهولان هست که باغات سرسبز، چشمه سارها و جویبارهای زیادی را در خود جای داده است. در میان جاذبه های طبیعی این روستا، غار آبی سهولان جاذبه ای منحصربفرد و زیباست، غاری که مجموعه ای از چند حوضچه بزرگ است که با دالان های آبی به هم راه دارند. غار سهولان یکی از عجیب ترین غارهای آبی دنیاست که با دنیای شگفت انگیزش کم کم در حال تبدیل شدن به جاذبه ای پربازدید است به طوری که فقط در طول ۶ ماه سال ۱۳۹۶ حدود ۱۷۰ هزار گردشگر خارجی و ایرانی از آن بازدید کرده اند. با دیدن این غار ممکن است تا حدودی یاد غار علیصدر همدان بیفتید هر چند که محوطه کشف شده غار سهولان طول زیادی ندارد و در آن خبری از آن همه قندیل های تماشایی غار علیصدر نیست اما با گشت زدن در همین غار هم می توانید قندیل های دیدنی زیادی پیدا کنید. در این غار فرصت این را دارید تا زیبایی های غارهای آبی را از نزدیک ببینید و کشف کنید.

غار در مجموع ۶۰۰ متر طول دارد که ۳۰۰ متر آن در خشکی و ۳۰۰ متر دیگر در آب است. برای وارد شدن به این غار دو در ورودی وجود دارد که هر دو به هم ارتباط دارند و می توانید در حالی که از یکی به داخل غار رفته اید از دیگری بیرون بروید. از هر کدام از ورودی ها که دوست داشتید می توانید برای وارد شدن به غار استفاده کنید؛ با پایین رفتن از بیش از ۱۰۰ پله پرپیچ و خم به عمق ۳۰ متری زمین می روید و غاری را می بینید که در دوره دوم زمین شناسی در میلیون ها سال قبل شکل گرفته است. همین که داخل این غار را می بینید تصاویری اسرار آمیز از دنیای اعماق زمین در مقابل چشمانتان به نمایش در می آید. چیزی که در لحظه ورود به غار توجهتان را جلب می کند خنکای دلپذیر غار است که آن را به مکان جذابی برای گشت و گذار تابستانی تبدیل کرده است. پس از ورود به غار باید مسافت کمی را پیاده روی کنید تا به قایق ها برسید. تمام مسیر قایق سواری روشن است و نورپردازی ها چشم اندازهای تماشایی را برای غار رقم زده است. با قایق سواری در طول رودخانه است که می توانید رسوبات غار را از نزدیک تماشا کنید، رسوباتی که به شکل های عجیبی مثل خفاش، عروس دریایی، لاک پشت، هشت پا و … در آمده اند. در میان این رسوبات قندیل هایی را هم می بینید که حسابی ذوق زده تان می کنند. اما یکی از جذاب ترین بخش های این قایق سواری وقتی است که لانه کبوتران را در کنار خود می بینید؛ گاهی این لانه ها آنقدر به شما نزدیکنند که حتی می توانید به لانه و کبوتران دست هم بزنید. در انتهای مسیر قایق سواری به صخره ها و دیواره هایی می رسید که ادامه راه را برایتان غیرممکن می کنند همین لحظه است که باید راه برگشت را در پیش بگیرید. به گفته غارنوردان از اینجای مسیر را فقط غواصان می توانند بروند.

در تالار اصلی غار ارتفاع سطح آب تا سقف ۵۰ متر است. تنها ساکنان همیشگی این غار که این مکان را برای زندگی دائمی خود انتخاب کرده اند خفاش ها و یا کبوترانی هستند که بیشتر وقت ها بر روی تخم های خود خوابیده اند و یا در گوشه ای آرام نشسته و استراحت می کنند. نور به کار رفته در غار خفاش ها را اذیت می کنند برای همین در غار پراکنده و جاهایی را برای استراحت در نظر گرفته اند که تاریک است. البته اگر نگاهی به سقف غار بیندازید هم خفاش های زیادی را می بینید، در شب صدای جیغی که از این غار بلند می شود درواقع صدای همین خفاش هاست. اما کبوتران در قسمت های مختلف غار لانه کرده اند و معمولا هم ترسی از گردشگران ندارند. زمان زیادی از معروف شدن این غار نگذشته است اما به سرعت در حال تبدیل شدن به یکی از مهمترین غارهای آبی ایران است. در این غار می توانید ایوان های بلندی را ببینید که نقش و نگارهای جادویی آن ها را تماشایی کرده اند. غار پر از تندیس های طبیعی است که کسی جز دست طبیعت آن ها را نساخته است، این تندیس ها به خاطر ریزش آب و فرسایش در طول میلیون ها سال شکل گرفته اند و مطمئنا با دیدن اشکال آن ها که شبیه حیوانات و گیاهان هستند متعجب می شوید.

کشف این غار به ۱۵۰ سال قبل برمی گردد زمانی که یک جهانگرد فرانسوی موفق شد این غار زیبا را پیدا کند اما سال ها امکان بازدید از این غار وجود نداست تا اینکه بالاخره در سال ۱۳۷۹، غار به روی گردشگران باز شد. امروز حدود ۱۳ قایق در غار وجود دارد که امکان قایق رانی و تماشای قسمت های مختلف غار را برایتان فراهم می کنند. احتمالا در آینده ای نه چندان دور امکانات رفاهی و گرشگری بیشتری در کنار این غار فراهم می شود تا گردشگران بازدید راحت تری از غار داشته باشند .